Beta-karoten należy do grupy karotenoidów występujących w owocach i warzywach. Pełni on rolę barwnika i zawarty jest w komórkach zwanych chromoplastami. Do tej grupy związków chemicznych należy także likopen, luteina czy zeaksantyna.
Beta-karoten sprawia, że odcień skóry jest ładniejszy, zdrowszy, a opalenizna utrzymuje się dłużej. Zażywanie beta-karotenu powoduje również zwiększoną odporność skóry na oparzenia słoneczne. Naturalnym źródłem beta-karotenu jest korzeń marchwi. Zawartość tego związku nie zmienia się podczas przetwarzania marchewki – jest odporny na wysoką temperaturę, co sprawia, że nie traci swoich właściwości podczas duszenia czy gotowania.
Beta-karoten to prowitamina A. Oznacza to, że właśnie z niego powstaje aktywna witamina A. Ważne, że przedawkowanie beta-karotenu nie prowadzi do przedawkowania witaminy A, ponieważ organizm syntetyzuje jej tylko tyle, ile jest w stanie wykorzystać.
Beta-karoten to wymiatacz wolnych rodników. To właśnie one są przyczyną tzw. stresu oksydacyjnego, który uważa się za przyczynę wielu chorób cywilizacyjnych. Ta właściwość sprawia, że beta-karoten znajduje zastosowanie w zapobieganiu fotodermatozom, czyli reakcjom skórnym na zbyt silne nasłonecznienie. Pamiętać należy, że nie jest to cudowny środek na skutki nadmiernej ekspozycji na słońce. Podstawą jest umiar i stosowanie preparatów z filtrami UV dobranymi do fototypu skóry. W aptekach znajdziemy szeroki wybór suplementów z beta-karotenem. Wybierając preparat, zwróćmy uwagę na dawkę i dodatki (selen, witamina E itp.). Tabletki z beta-karotenem należy przechowywać w ciemnym miejscu, ponieważ jest on związkiem nieodpornym na działanie światła słonecznego.
Kontrowersyjna jest suplementacja beta-karotenu u palaczy. Zwiększenie podaży karotenoidów w świetle niektórych badań może podwyższać ryzyko wystąpienia nowotworu płuc. Natomiast antyrodnikowe działanie beta-karotenu zmniejsza ryzyko wystąpienia wszystkich innych nowotworów. Na opakowaniach suplementów można czasami znaleźć informację: „Osoby palące papierosy przed zastosowaniem preparatów z beta–karotenem powinny skonsultować się z lekarzem”.
Źródła beta-karotenu w żywności
Beta-karoten występuje nie tylko w marchewce. Można go znaleźć także w innych pomarańczowych, a także żółtych i czerwonych warzywach i owocach, takich jak: dynia brzoskwinie, morele, pomidory, papryka, pomarańcze, a nawet w zielonych warzywach, m.in. w brokułach, fasolce szparagowej, szpinaku czy sałacie, w których barwę karotenu zdominował zielony barwnik – chlorofil.
Beta-karoten w ciąży
Beta-karoten jest prekursorem witaminy A, której nadmiar w ciąży może się przyczynić do rozwoju wad płodu. W związku z tym wiele przyszłych mam zadaje sobie pytanie, czy mogą przyjmować beta-karoten bez obaw o zdrowie dziecka.
Organizm przetwarza beta-karoten w witaminę A w takiej ilości, jakiej w danym momencie potrzebuje, nie prowadząc do groźnych nadmiarów tego związku. Dlatego przedawkowanie beta-karotenu nie prowadzi do przedawkowania witaminy A. Spożywanie więc w ciąży produktów bogatych w beta-karoten nie jest groźne dla rozwoju dziecka. Co więcej, jest jak najbardziej wskazane, ponieważ w tym czasie zwiększa się zapotrzebowanie na ten składnik.
Jednak przed zastosowaniem preparatów witaminowych zawierających beta-karoten w czasie ciąży (podobnie jak wszystkich innych leków i suplementów diety) należy skonsultować się z lekarzem.
Beta-karoten – zastosowanie w kosmetyce
Beta-karoten ma właściwości odmładzające, gdyż pobudza produkcję włókien kolagenowych, których ubytek powoduje powstawanie zmarszczek. Ponadto odbudowuje już zniszczone włókna. Chroni też przed fotostarzeniem, czyli przedwczesnym starzeniem się skóry spowodowanym negatywnym wpływem promieniowania słonecznego.
Beta-karoten wspomaga także pielęgnację cery trądzikowej, gdyż normalizuje pracę gruczołów łojowych, a co za tym idzie – zmniejsza ryzyko pojawienia się wyprysków. Prowitaminę A można stosować także w celu pielęgnacji skóry głowy (łojotok, łysienie plackowate).